Vergi ödememek için erken ölür müsünüz?

Prof.Dr. Şükrü Kızılot Hürriyet’te günlerdir yazıyor; gelir vergisi kanununda önemli değişiklikler yapıldı, vergiler kimi durumda 100 katına çıkıyor, mirasçıların fena halde canı yanacak, diyor.

Bu değişiklik, British Columbia Üniversitesi’nden Wojciech Kopczuk ile Michigan Üniversitesi’nden Joel Slemrod’un The Review of Economics and Statistics’in Mayıs 2003 sayısında yayımlanan bir makalesini yeniden gündeme getiriyor. Konu ilginç ve çok eğlenceli:

‘Mirastan alınan vergilerin artması veya azalması insanların ölüm tarihini etkiler mi?’

Kimse vergi ödemekten hoşlanmaz. (Bakınız: İradesiyle vergi ödeyen enayidir - Hürriyet-İK 18.09.2011) Zenginler, fakirler kadar da hoşlanmaz. Ama bu antipatiyi, ölüm tarihini erkene almaya yahut ertelemeye kadar vardırabilirler mi?

İnsanlar ev alacakları, evlenecekleri hatta çocuk yapacakları zamanı seçerken ödeyecekleri vergiyi dikkate alıyorlar da, hayatlarının en önemli hadisesi (yani ölüm) söz konusu olduğunda niye es geçsinler?

*

1999’un son aylarında ABD’de doğal ölümler (daha önceki yılların aynı dönemine göre) azalmış. 2000’in ilk aylarında ise ortalamanın çok üzerinde ölen olmuş. İddiaya göre bunun sebebi… ihtiyarların ‘ölmeden dünya gözüyle 2000 yılının yılbaşını yani Milenyum’u bir göreyim’ iradesi imiş.

Çünkü - gazeteci ve blogger Pierre Barthélémy’den öğrendim - insan, mesela doğumgünü, önemli bir dini bayram yahut çocuğunun mürüvveti gibi ‘çok istediği ve beklediği bir tarihe kadar’ dişini (veya başka yerini) sıkıp ölmeyebilirmiş.

Bilime inanan bir insansanız, bunu ‘beynin ve iradenin gücüne’ yahut ‘psikolojinin önemine’ bağlayabilirsiniz. Dine inanan bir insansanız Azrail’in hoşgörüsüne…

Yukarıda sözünü ettiğim makaleye bakarsanız, vergi oranlarında yapılan değişiklikler de, aynı şekilde, insanların ölüm tarihini öne almasına veya ertelemesine sebep oluyormuş.

İki akademisyen, ABD’de 13 kez veraset ve intikal vergisi değişikliği yapılan (8’inde vergi oranları artırılmış, 5’inde indirilmiş) 1917 ila 1984 yılları arasını incelemişler. Bu 67 yıllık dönemde ölen onbinlerce insanı taramışlar. Acaba vergi mevzuatındaki değişikliğe denk gelen dönemlerde ölüm ortalamalarında bir değişiklik olmuş mu?

Sonuç: Evet!

10.000 dolar daha az vergi ödeme imkanı var ise, insanların % 1,6’sı ölümünü öne alıyor veya erteliyormuş.

*

İlginç bir sonuç ama, araştırmacılar, kendileri de kabul ediyorlar: İstatistik açıdan vergi oranı ile ölüm tarihi arasında bir korelasyon varsa da, bu ‘insanların vergiden kaçınmak için erken ya da geç öldüklerinin ispatı’ olamaz elbette.

Ayrıca, mirasçıların vergiden kaçınmak için ölüm tarihini değiştirmiş olmaları da ihtimal dahilinde.

Bu arada, 1984’ten bugüne tıp çok ilerleri.

Meslektaşım Barthélémy’nin de dediği gibi, artık bugün düşük vergi ödemek için dedeyi makinaya bağlayıp yeni vergi kanunu yürürlüğe girene kadar yaşatmak, yahut artan oranlara yakalanmamak için fişini erken çekmek de mümkün.

Not: Hükümet zaten kendinden olmayan doktorlara gıcık. İster misiniz işgüzar savcının biri bu yazıyı ihbar kabul edip ‘Doktorlar vergi kaçakçılarına yardım ve yataklık yapıyor’ diye soruşturma başlatsın!

Hürriyet-İK, 27.01.2013